- ЕИБ Глобално инвестираше 1,2 милијарди евра во Западен Балкан во 2023година, со цел да мобилизира над 6 милијарди евра нови инвестиции во регионот.
- Ова ќе ги забрза поврзувањето, енергетската транзиција и растот на малите и средните претпријатија, во согласност со приоритетите на ЕУ.
- Од 2010 година, ЕИБ инвестираше над 10 милијарди евра во регионот за да им помогне на локалните економии да се развиваат одржливо.
ЕИБ Глобално, финансискиот огранок на Европската инвестициска банка (ЕИБ) за активности надвор од Европската Унија, инвестираше рекордни 1,2 милијарди евра низ Западен Балкан во 2023 година (365 милиони евра повеќе отколку во 2022 година). Инвестициите беа наменети за проекти за одржлива и енергетска транзиција што го поддржуваат пристапот на регионот во ЕУ, економските, климатските и напорите за поврзување.
„Средствата поддржуваат проекти во рамките на Економскиот и инвестицискиот план и иницијативата Глобална порта, стратешките инструменти на ЕУ за премостување на постојните инфраструктурни празнини и подобрување на животниот стандард. Во тесна соработка со Европската комисија, задоволство ни е да обезбедиме импресивни грантови во износ од 475 милиони евра во рамките на Инвестициската рамка за Западен Балкан и Иницијативата на ЕИБ за јакнење на отпорноста на економијата“, рече Киријакос Какурис, потпретседател на ЕИБ одговорен за регионот.
Најголем дел од новите средства (58 %, 693 милиони евра) се наменети за побезбеден, одржлив транспорт, имено железничките линии во Србија (Белград-Ниш) и во Северна Македонија (Крива Паланка-бугарска граница). Банката на ЕУ потпиша дополнително финансирање за модернизација на урбаниот транспорт во Сараево и проект за рехабилитација и безбедност на патиштата во Србија. 275 милиони евра (23 % од вкупното финансирање во 2023 година) беа наменети за поддршка на малите и средни претпријатија (МСП) во Западен Балкан. Останатите средства ќе бидат наменети за проекти за енергија, вода, здравство и образование.
„Благодарение на партнерствата под Тимот Европа со нашите партнери од Западен Балкан, Европската комисија и меѓународните финансиски институции, би можеле максимално да ги искористиме советодавните и финансиските ресурси за да ги максимираме придобивките за луѓето во регионот. Со нетрпение го очекуваме објавувањето на предложениот Нов план за раст на Комисијата, кој ќе ги забрза клучните реформи што промовираат поголем економски просперитет, унапредување на конвергенцијата со Европската Унија и зајакнување на регионалните иницијативи, каква што е Заедничкиот регионален пазар“, рече потпретседателот Какурис.
Покрај финансирањето, Банката обезбеди и техничка советодавна поддршка за подготовка и спроведување проект за дистрибуција на вода во Тирана, како и кредитна линија за климатски активности за малите и средни претпријатија во Северна Македонија. Според програмата JASPERS, финансирана од ЕУ, расположливиот технички советодавен капацитет за Западен Балкан се очекува да се зголеми тројно, со буџет од 20 милиони евра на располагање во следните шест години.
Управување со праведната зелена транзиција во регионот
Над 61% од проектите потпишани во 2023 година за Западен Балкан директно придонесуваат за климатските активности и одржливоста на животната средина – во согласност со климатските цели на ЕИБ. Банката на ЕУ иницираше нови проекти за обновлива енергија, енергетска ефикасност и инфраструктура за чиста енергија.
На конференцијата за климатски промени COP28, ЕИБ Глобално го претстави својот нов пристап дизајниран да ги зголеми финансирањето и советодавните услуги на глобално ниво за поддршка на праведната транзиција и праведната отпорност. За нејзините првични активности за праведна транзиција, фокусот ќе биде ставен на Босна и Херцеговина, Косово*, Црна Гора, Северна Македонија и Србија. На конференцијата, Банката, исто така, им се придружи на потписниците на Декларацијата за инвестициска платформа за праведна транзиција за Северна Македонија која има за цел да помогне во мобилизирање до 3 милијарди евра за да се забрза распоредувањето на 1,7 GW капацитети за обновлива енергија во земјата до 2030 година.
Достапно и иновативно финансирање за малите бизниси
Во соработка со комерцијалните банки и националните развојни институции, како што е Развојната банка на Северна Македонија, ЕИБ Глобално обезбеди 275 милиони евра во форма на поволни кредити за малите и средните претпријатија за да им помогне да се прошируваат и да отвораат работни места, а истовремено да го подобрат нивното општествено и климатско влијание. Некои кредитни линии вклучуваат и „зелена“ компонента, поддржувајќи проекти за чиста енергија и климатски активности во приватниот сектор.
За својата иновативна кредитна линија за финансирање со влијание, започната во 2020 година во земјите од Западен Балкан, банката на ЕУ ја доби престижната награда Uxolo во 2023 година. Заемот ги поттикнува вработувањето на младите, родовата еднаквост и социјално инклузивните практики, со финансиски награди за компаниите кои ќе ги исполнат целите за долгорочно вработување.
Конечно, Европскиот инвестициски фонд (ЕИФ), дел од Групацијата ЕИБ, започна со имплементација на Кредитната гаранција на WB EDIF за отпорност на МСП, која се очекува да обезбеди околу 700 милиони евра за малите и средни претпријатија во регионот. До денес, Групацијата ЕИБ има инвестирано над 6 милијарди евра во приватниот сектор во Западен Балкан.
* Оваа назнака нема да биде на штета на позициите за статусот и е во согласност со резолуцијата UNSCR 1244/1999 и Мислењето на Меѓународниот суд на правдата за прогласувањето независност на Косово.
