Анализа од Фјодор Лукјанов
Политиката на Москва е обликувана од нејзината конфронтација со Западот во Украина, принудувајќи ја да воспостави поблиски врски со земјите кои сочувствуваат со Хамас
Акутната криза во Палестина беше изненадување за сите – и оние кои беа директно вклучени и надворешните играчи. Со години, долгогодишниот конфликт се сметаше за замрзнат и „ќор-сокак“, и поради тоа, за многу глобални, па дури и регионални сили, прашањето се повлече во втор план.
Никој не беше навистина задоволен со статус кво, но се чини дека никому не му пречи. Очигледно, други важни настани на Блискиот исток го засенија палестинскиот проблем, кој некогаш беше клучно прашање. На пример, сириската војна и решавањето на овој конфликт, уништувањето на ИСИС и приближувањето на заливските монархии со Израел (Абрахамскиот договор) и Иран (помирувањето меѓу Ријад и Техеран, со посредство на Кина) не беа поврзани со палестинското прашање. Некои експерти веруваа дека ова би можело да помогне во формирањето на „нов“ Блиски Исток – помеѓусебно поврзан и независен регион кој би бил помалку зависен од интервенциите на надворешните сили.
Решавањето на другите проблеми во регионот додека се избегнува палестинското прашање им одговараше на речиси сите – освен, се разбира, на самите Палестинци. Хамас сакаше да ги скрши овие планови и да ги принуди сите да го свртат своето внимание кон Палестина – и каков и да е исходот од војната, тие најверојатно ја постигнаа оваа цел.
Русија не беше активна на Блискиот Исток со години – од распадот на СССР и до средината на 2010-тите. Москва се врати во 2015 година, кога спроведе воена интервенција за да ја спаси владата на Башар Асад во Сирија. Целта беше постигната и имаше пресврт во сириската војна во корист на Дамаск. По ова, Русија стана една од највлијателните нерегионални сили на Блискиот Исток. И во воено-политичка и економска смисла, таа стана многу поактивна.
Воената операција во Украина означи нова етапа за Русија. Внатрешната, надворешната, одбранбената и економската политика на нашата земја се собраа за да служат на една единствена цел. Другите области на интерес беа разгледувани првенствено преку оваа леќа. Ова не значи дека тие престанаа да постојат, но имаше промена во системот на приоритети на Русија и нејзината подготвеност да распредели ресурси.
Поради фокусот на Украина, дојде до одредена промена која се покажа како особено важна за Русија во контекст на Блискиот Исток. Неспорната сила на политиката на Москва се засноваше на нејзината способност да води деловни, прагматични дијалози со речиси сите политички сили таму, вклучително и оние кои силно се спротивставуваат една на друга. Тие ги вклучија Иран и Израел, различни палестински и либански фракции, конфликтните страни во Либија и Јемен, Турците и Курдите, Саудијците и Иранците, а до одреден степен дури и оние кои учествуваа во сириската граѓанска војна.
Како резултат на конфликтот во Украина, Русија го загуби овој уникатен квалитет (во најмала рака беше значително ослабена). Односите меѓу Москва и Западот влегоа во фаза на директен и нескриен антагонизам, вистинска и акутна Студена војна. Покрај тоа, односите на Русија со различни народи и групи станаа зависни од нивната позиција и врски со САД.
Оваа промена имаше најсилно влијание врз нашите односи со Израел. По завршувањето на конфронтацијата во доцните 1980-ти, односите меѓу двете земји активно се развија – не само на политичко ниво, туку особено во човечка смисла. По почетокот на украинскиот конфликт, израелските власти ја критикуваа Москва, но се обидоа да одржат рамнотежа и директно не учествуваа во коалицијата против руските санкции на чело со Вашингтон. Сепак, растечката соработка меѓу Москва и Иран, која му беше потребна на Кремљ за да ги постигне своите цели во Украина, го стави Израел во се потешка позиција. Нападот на Хамас и избувнувањето на војната во Палестина во која САД и ЕУ безусловно го поддржаа Израел, ја воспоставија еврејската држава како составен дел на „Колективниот Запад“, со кој Русија жестоко се соочува. Ова ја поедностави претходно сложената шема (на односи) и обезбеди помалку простор за политичко маневрирање.
Тековната воена кампања и зголемените хуманитарни трошоци може да влијаат на ситуацијата на самиот Запад. И во САД и во Западна Европа веќе има одредени несогласувања за прашањето за поддршка на Израел. Сепак, нема да има некои поголеми промени. Во контекст на обидите на западната коалиција да обезбеди политичка и економска блокада на Русија, на Москва и треба поддршка од делот од светот (мнозинството) кој сега го осудува Израел и се однесува со Палестинците со разбирање. Позицијата на САД е непопуларна меѓу земјите од „глобалниот југ“ и тоа отвора дополнителни можности за Русија.
Ништо од ова не значи дека Москва го поддржува Хамас како таков. Исламистичката група со своите националистички слогани враќа многу непријатни спомени за нашата земја. На крајот на 1990-тите и на почетокот на 2000-тите, Русија се бореше против милитантните исламисти во Северен Кавказ кои се обидоа да ја поткопаат државата. Всушност, тие беа делумно финансирани и вооружени од блискоисточните интереси, вклучувајќи ги и оние земји со кои Русија сега има деловни врски. Западот исто така сочувствувал со „бунтовниците“, сметајќи ги за претставници на својот народ, кој сакал да се отцепи. Левичарите и либералите од тоа време ги оправдуваа искрените терористички, крвави методи на исламистите – тврдејќи дека немаат друг начин да ги постигнат своите цели. Во моментов, некои ја применуваат истата логика за Хамас.
Со оглед на тоа што Русија во моментов ги гледа сите меѓународни настани преку украинскиот објектив, преголемото оптоварување што сега го доживуваат САД е поволно за Москва. Вашингтон е принуден да обезбеди брза и ефикасна поддршка на двајца воени партнери во исто време, што е проблематично дури и за таква силна светска сила. Меѓутоа, САД си го ставија овој товар на себе. Многу луѓе во Русија се прилично емотивни за она што се случува во и околу Палестина. Сепак, поради различноста на земјата, не постои единствено мислење за ова прашање. Руските муслимани силно го поддржуваат народот во Газа, додека оние кои имаат пријатели, роднини или деловни партнери во Израел, формирани како резултат на долгогодишните силни врски меѓу двете земји, сочувствуваат со еврејската држава.
Во моментов, Русија не очекува конфликтот да ескалира во регионална војна, иако, како и повеќето други сили, таа ги нагласува потенцијалните ризици. Генерално, позицијата на Москва во однос на Блискиот Исток ќе биде прилично воздржана, покажувајќи одредена поддршка кон Палестинците, повикувајќи ги страните да го прекинат насилството и да го продолжат политичкиот процес за решавање на палестинското прашање. Додека Израел отфрли какви било мировни процеси, на крајот може да дојде до заклучок дека нема друго решение. Потоа, врските на Русија со различните страни може да ни се најдат уште еднаш – особено ако дотогаш има поголема јасност во украинската загатка.
Фјодор Лукјанов е еден од најистакнатите руски експерти во областа на меѓународните односи и надворешната политика. Работи во новинарството од 1990 година и е автор на бројни публикации за современите меѓународни односи и руската надворешна политика.
Од 2002 година, тој е главен и одговорен уредник на Русија во глобални работи – списание замислено како платформа за дијалог и дебата меѓу странските и руските експерти и креатори на политики.
Во 2012 година, тој беше избран за претседател на Президиумот на Советот за надворешна и одбранбена политика на Русија, една од најстарите руски невладини организации. Од 2015 година е директор за научна работа на Фондацијата за развој и поддршка на Меѓународниот клуб за дискусија „Валдаи“.
Работи како научен професор на Факултетот за светска економија и глобална политика на Високата школа за економија на Националниот истражувачки универзитет.
