17 јуни 2023

Дојче Веле

ЕУ има за цел да биде климатски неутрална до 2050 година, но како точно ќе стигне таму е предмет на дебата со години. Институциите на ЕУ наскоро ќе се договорат за важни привремени цели за периодот до 2040 година. Извештајот објавен од советодавниот одбор на ЕУ за климата обезбедува научна основа за овие цели, со јасни препораки за Брисел.

Во извештајот, Европскиот научен советодавен одбор за климата, меѓународен и мултидисциплинарен тим на истражувачи, му препорача на блокот да ги намали емисиите на стакленички гасови што ги оштетуваат климата за најмалку 90% – или идеално за 95% – до 2040 година.

„Овие намалувања се од суштинско значење за ублажување на климатските ризици и за постигнување одржлива иднина“, велат истражувачите.

За да дојдат до своите заклучоци, истражувачите испитале повеќе од 1.000 климатски сценарија. Тие ја разгледаа изводливоста, еколошките ризици и предизвиците поврзани со зголемувањето на технологиите како што се сончевата, ветерната и водородната енергија на краток рок.

Утврдено е дека само пет од сценаријата се во согласност и со целите на ЕУ за емисиите и со нејзините заложби според Парискиот климатски договор, а во исто време се технолошки изводливи и претставуваат мал ризик за животната средина.

План за постигнување климатска неутралност до 2050 година

Советодавниот одбор на ЕУ за климатски промени беше формиран во 2021 година како дел од усвојувањето на Европскиот закон за климата.

Законот обезбедува рамка за остварување на среднорочните и долгорочните климатски цели на блокот, утврдени во Зелениот договор на ЕУ. Улогата на советодавното тело е да дава научни совети за мерките на политиката на ЕУ и препораки за тоа како 27-те земји-членки можат да ги исполнат своите обврски од Парискиот договор за климата.

До 2030 година, блокот сака да ги намали своите емисии кои штети на климата за 55% во споредба со нивоата од 1990 година. А до 2050 година целта е економијата и општеството на Европа да бидат климатски неутрални. Сите емисии произведени по тој момент ќе треба да се надоместат со мерки кои го отстрануваат CO2 од атмосферата.

Тоа би можело да се постигне, на пример, со повторно засадување шуми и обновување на оштетените јаглеродни тонови како што се тресетите и тресетските почви – екосистеми кои, кога се здрави, можат да складираат значителни количини јаглерод.

Земјите, исто така, сè повеќе инвестираат во технологија за заробување и складирање на јаглерод (CCS), која има за цел да го цица јаглеродот од атмосферата и да го складира под земја. Но, технологијата се смета за контроверзна.

Отворете простор за постигнување климатски цели

Научниците од советодавниот одбор нагласуваат дека има одреден политички простор за маневрирање за да се постигнат климатските цели. Некои од сценаријата повеќе се потпираат на технологии како што се CCS и нуклеарна енергија, додека други се снаоѓаат без нуклеарна енергија целосно.

Отмар Еденхофер, претседател на советодавниот одбор и главен економист на Институтот за истражување на климатските влијанија во Потсдам во Германија, нагласува дека „според сценаријата, нуклеарната не е неизбежна опција. Значи, тука има простор за политички позиции“.

Лаура Дијаз Анадон, потпретседател на советодавниот одбор, вели дека сите опции ќе бараат внимателно разгледување, флексибилни механизми и насоки за политиките.

Денес, земјите од глобалниот југ го носат товарот од последиците од климатската криза. Како резултат на тоа, тие бараат од богатите земји да обезбедат компензација и да работат кон поамбициозни цели за емисиите.

Ако ЕУ сака да го плати својот фер удел во заштитата на климата, во извештајот се вели дека ќе мора да стане поактивна и надвор од Европа. Ова може да значи, на пример, инвестирање во енергетска транзиција или технолошка поддршка за развој на соларна и ветерна индустрија.

Зелениот договор на ЕУ сè уште заостанува

ЕУ има за цел да набави 40% од својата енергија од обновливи извори до 2030 година. Исто така, сака да ја намали потрошувачката на енергија за повеќе од 35% во истиот период, да го електрифицира транспортот колку што е можно повеќе, да обезбеди повеќе стимулации за доградба на зградите и да ги заштити природните ресурси и складишта на јаглерод.

„Искрената вистина е дека светот не е на пат да го одржи порастот на температурата на 1,5 степени Целзиусови“, рече во ноември 2022 година потпретседателот на Европската комисија, архитект на Зелениот договор, Франс Тимерманс. „Ни треба повеќе амбиции“.

На климатската конференција во Шарм Ел-Шеик минатиот ноември, Тимерманс објави дека ЕУ има за цел да емитува најмалку 55% помалку CO2 до 2030 година. Во најдобар случај, ЕУ ќе може да заштеди максимум 47% до крајот на деценијата – тоа е доколку политиките на земјите-членки се имплементираат целосно.

Меѓутоа, доколку целта за 2030 година беше исполнета, тогаш целите за 2040 и 2050 година исто така би биле на дофат, вели Еденхофер. Тој пат „е во согласност со меѓународните цели, (и) во согласност со вредностите на ЕУ и законодавството на ЕУ“, рече тој. „Значи, во таа смисла, ако овие цели се спроведат, мислам дека ова би било огромно достигнување.

До средината на 2024 година, Европската комисија ќе развие нови климатски цели за 2040 година – врз основа на препораките на советодавниот одбор, интересите на земјите-членки, индустријата и граѓанското општество – и ќе даде предлози за тоа како да се постигнат.