Лилија Јапарова е истражувачки известувач за Медуза, независен руски медиум со седиште во Рига, Латвија. Во написот за Њујорк Тајмс, таа посочи на нешто со кое се занимаваат Русија и нејзиниот претседател Владимир Путин, а за кое не се зборува многу. Нејзиниот долгометражен есеј во еден познат американски весник беше насловен: „Владимир Путин прави нешто што светот не го забележува“.

„Во ноември 2022 година, уредниците ме советуваа да внимавам што јадам и да престанам да нарачувам храна. Отпрвин не обрнував внимание, но набрзо ја сфатив сериозноста кога колешката Јелена Костјученко, еден месец подоцна, откри дека беше отруена во Германија, веројатно во обид за атентат од страна на руската држава“, започнува Јапарова.

Вели дека ваквите приказни станале секојдневие. Истражувачката новинарка Алесја Мароховска била малтретирана во Чешка; Рускиот дезертер Максим Кузминов е пронајден мртов во Шпанија. Се претпоставува дека Кремљ е виновникот. Опозициските лидери, дури и во егзил, остануваат цел на руската разузнавачка служба.

„Меѓутоа, тие не се единствените во ризик. Има и стотици илјади Руси кои ја напуштија својата татковина затоа што не сакаа ништо да имаат врска со војната на Владимир Путин или беа обвинети дека не го поддржуваат доволно. Овие дисиденти од низок профил се исто така предмет на следење и киднапирања, но нивната репресија се одвива во тишина – далеку од центарот на вниманието и често со премолчена согласност или недоволна превенција на земјите во кои побегнале“, пишува Јапарова.

„Страшно е: Кремљ лови обични луѓе ширум светот, и се чини дека никому не му е грижа“, додава таа.

Јапарова пишува дека собирала информации за руската репресија врз луѓето во егзил уште од почетокот на војната во Украина и забележува дека нејзините извори варираат од оние кои преживеале киднапирања и надзор до лидерите на руската дијаспора ширум светот и ретки активисти за човекови права кои им помагаат.

„Многумина разговараа со мене под услов да останат анонимни за да можат да разговараат за руската репресија без страв од одмазда. Кремљ, се разбира, негира каква било вмешаност – главно велејќи дека не можат да коментираат што се случува со луѓето во другите земји. Но доказите се трупаат“, вели Јапарова.

Примерите вклучуваат вокален тренер уапсен во Казахстан, наставник приведен во Ерменија поради критикување на Русија и активист Лев Ѓамер, кој добива пораки „испратени“ од неговата мајка веќе две години, иако таа почина пред пет години.

Оние кои не се враќаат во Русија, забележува новинарот, се под надзор. На пример, вработена во LGBTQ организација во Грузија забележала дека ја следи дрон. Земјите домаќини често соработуваат со руските служби, како во случајот со Казахстан и Киргистан, каде што локалните власти помагаат во пронаоѓањето на руските дезертери.

Еден од најновите случаи е Сергеј Подситник, новинар кој ги истражувал воените врски меѓу Русија и Иран. Забележал дека го следи маж во Дуизбург. И колегата на Подситник забележал дека истиот човек ги следи, но локалната полиција не реагирала веднаш. Беа потребни две жалби за локалните власти да започнат истрага. Случајот набрзо бил затворен без да се најде сторителот, што можеби било грешка. Дуизбург е едно од местата, според Dossier центарот, истражувачка организација со седиште во Лондон, од каде агенти на руската воена разузнавачка единица вршеле саботажа во странство.

„Подситник сега е безбеден, но не сите имаа толку среќа. Иселениците кои доживеале сличен надзор понекогаш исчезнуваат без трага – без разлика дали од вратата на амбасадата во Ерменија или од селската црква во Грузија – за подоцна да се појават во руските центри за притвор. Невозможно е да се процени колку често тоа се случува. Но, можеме да претпоставиме, според мои извори, дека има уште многу случаи како оној на Лев Скорјакин, кој беше однесен од неговиот хостел во Киргистан минатиот октомври, турнат во автомобил и депортиран назад во Русија. Едноставно не знаеме за нив“, пишува Јапарова.

„Многу Руси во странство се ранливи и немаат заштита“, додава таа.

Новинарката заклучува дека антивоените бегалци ги поддржуваат мал број невладини организации, додека Кремљ инвестира големи ресурси во прогонот на оние што ги обвинува за предавство и тероризам.

„Овие луѓе се во постојана опасност, а уште поголем ризик е светот да ги заборави – и причините поради кои ја напуштија својата земја“, заклучува Јапарова во написот за Њујорк Тајмс.